مارک زاکربرگ روسی، خانهبهدوش دنیای تکنولوژی در تبعیدی خودخواسته با روحیهای منزوی و لباسهای تماماً سیاه برای ادای احترام به فیلم ماتریکس. اینها عباراتی است که برای توصیف پاول دورف، بنیانگذار پیامرسان تلگرام به کار رفته؛ مردی که با تأسیس شبکه اجتماعی VKontakte، اینترنت روسیه را متحول کرد، علیه فشار دولت ایستاد و با عقاید آزادیخواهانهی خود به فرشته حریم شخصی و امنیت دادههای کاربران تبدیل شد.
پاول دورف اهل مصاحبه نیست و بهندرت درباره او در رسانهها صحبت میشود. اگر میخواهید با زندگی این شخصیت مرموز و سرکش بیشتر آشنا شوید، با این مقاله همراه شوید.
پاول دورف، بنیانگذار شبکه اجتماعی روسی VKontakte، تنها در آپارتمان خود در سن پترزبورگ نشسته بود که گروهی از مردان یونیفرم پوش و اسلحه به دست محکم به در خانه او کوبیدند. پاول بیسروصدا به در نزدیک شد و از چشمی به راهرو نگاه کرد. بعد سمت پنجره رفت و دید تعداد زیادی از آنها بیرون ساختمان ایستادهاند. او تصمیم گرفت در را باز نکند و به فریادهای پشت در که اسم او را صدا میزدند، اعتنایی نکرد. بعد تلفن او به صدا درآمد و شمارههای ناشناس پشت سر هم با او تماس گرفتند. پاول به هیچ کدام از این تماسها پاسخ نداد.
پاول میدانست چرا مأموران به خانه او آمده بودند. چند روز قبل پست نامهای از سرویس امنیتی فدرال فدراسیون روسیه (FSB) که سازمانی شبیه CIA است، به او تحویل داده بود که از او خواسته شده بود صفحاتی در VKontakte که برای سازماندهی اعتراضات مردمی به کار رفته بود، از این وبسایت حذف کند.
اما پاول نهتنها حاضر به انجام این کار نشد، بلکه روز بعد از دریافت این نامه وبسایت را ارتقا داد تا در هر صفحه پستهای بیشتری گنجانده شود. همان روز هم عکسی از نامه به همراه تصویر سگی هودی به تن در حال زباندرازی در توییتر منتشر کرد و نوشت این پاسخ رسمی او به درخواست FSB است.
مردان مسلح پشت در بعد از یک ساعت بیاعتنایی پاول سرانجام ساختمان را ترک کردند؛ اما پیش روی پاول نبرد سختی بود که در نهایت به شکست او انجامید؛ البته شکستی که سرآغاز ورود او به دنیای وسیع و هیجانانگیز پیامرسانها و دغدغههای حریم شخصی و دادههای کاربر بود. اگر آن روز مأموران برای بازرسی به منزل او نیامده بودند و دورف تا این اندازه با ایده امنیت دادههای کاربران درگیر نشده بود، شاید امروز اثری از تلگرام نبود یا به شکلی که امروز است، وجود نداشت.
دورف از توجه رسانههای رسمی فراری است، لباسهای سیاه و غیر تجملی را ترجیح میدهد و نگاه خود را از دوربین میدزدد؛ اما وقتی پای تعامل او با مردم به میان میآید، از همتای آمریکایی خود اجتماعیتر است. وقتی یکی از مدیران ارشد VK پاداش زیادی دریافت کرد، دورف به اعضای دیگر گفت او برای پول کار نمیکند. همکاران با شنیدن این جمله از او خواستند اگر واقعا چنین است، پولی که دریافت کرده، پس بدهد. این فرد قبول کرد پولها را از پنجره بیرون بیندازد. دورف به او گفت روش بیرون انداختن پولش خلاقانه نیست و نشان داد چطور اسکناسهای ۵ هزار روبلی (تقریبا ۷۰ دلار) را به شکل موشک کاغذی دربیاورد و بعد آنها را از پنجره به سمت خیابان پرتاب کند. این موشکهای اسکناسی بعداً الهامبخش آیکون تلگرام شد.
به گفته Vice، دورف وقتی دوستی که در آمریکا تحصیل کرده بود نسخه اولیه فیسبوک را به او نشان داد، به فکر ایجاد یک شبکه اجتماعی افتاد. بدین ترتیب VK در سپتامبر ۲۰۰۶ بهصورت بتا راهاندازی و در سال ۲۰۰۷ دارای سازمانی رسمی و قانونی شد. طراحی این شبکه اجتماعی حتی امروز هم شبیه نسخه اولیه طراحی زاکربرگ به نظر میرسد.
چند سال اول، VK تقریباً به سبک اسپاتیفای، کتابخانهای از انواع و اقسام رسانهها، از جمله فیلم و موسیقی بازار سیاه بود. به گفته کاتیا رومانوفسکایا، یکی از نویسندههای اکانت طنز KermlinRussia@ در توییتر، آن روزها «تقریباً همه چیز در VK غیر قانونی بود.»